Dalmacja (chorw. Dalmacija) to kraina historyczna na wschodnim wybrzeżu Adriatyku w Chorwacji, Bośni i Hercegowinie oraz Czarnogórze. Rozciąga się od wyspy Pag na północy, aż po Zatokę Kotorską na południu, tworząc pas o szerokości do 50 km i długości około 400 km. Obejmuje również około 1000 przybrzeżnych wysp (o łącznej powierzchni ok. 13 tys. km²).
Wykopaliska wskazują, że obszary wschodniej Dalmacji zamieszkałe były już w okresie neolitu. W okolicach miasta Šibenik znaleziono kadłub łodzi żaglowej datowany okres sprzed sześciu tysięcy lat przed naszą erą. Cztery tysiące lat później Dalmacją zawładnęły plemiona Ilirów. Ich panowanie dobiegło końca wraz z nadejściem Greków w VIII wieku przed naszą erą. Ilirowie zostali zmuszeni do przeniesienia się w głąb lądu. Nieustające ataki piratów zmusiły jednak Greków do zawarcia sojuszu z Ilirami. W roku 229 przed Chrystusem połączone siły Ilirów i Greków uległy armii Cesarstwa Rzymskiego; na terenie Dalmacji utworzona została rzymska prowincja Illyricum. Efektywny system administracji oraz postępująca romanizacja języka i kultury bardzo szybko przyniosła owoce. W III i IV wieku Ilirowie stanowili główną część rzymskiej armii. Aż sześciu rzymskich cezarów wywodziło się z Ilirii. Po podziale cesarstwa rzymskiego, Dalmacja weszła w skład zachodniej części imperium. W VI w. Dalmacja została przyłączona przez cesarza Justyniana Wielkiego do Bizancjum. W tym też okresie na tereny Dalmacji zaczęli napływali Słowianie, którzy wkrótce zdominowali ten kraj, większa część Dalmacji została zasiedlona przez Chorwatów, siedzibami i miejscami koronacji królów chorwackich były Biograd i Nin, w tym ostatnim w IX w. powstało też pierwsze biskupstwo chorwackie. Jedynie wyspy i większe miasta wybrzeża adriatyckiego pozostały wówczas pod władzą Bizancjum. Niedługo potem o wpływy zaczęła ubiegać się także Wenecja. Od początku XV w. cała Dalmacja znajdowała się już pod władzą Wenecji. W XVII w. nastąpiło załamanie gospodarcze miast Dalmacji, głównie wskutek marginalizacji szlaków handlowych na Adriatyku; liczne wojny wenecko-tureckie wyniszczyły kraj, dodatkowo Dubrownik został zniszczony przez potężne trzęsienie ziemi w 1667 r. W 1797 r. wenecka część Dalmacji została przyłączona do Cesarstwa Austriackiego. Po upadku Austro-Węgier i zakończeniu I wojny światowej większość Dalmacji została włączona do Królestwa Jugosławii. Po klęsce państw Osi i zakończeniu II wojny światowej Dalmacja na powrót stała się częścią Jugosławii. Nadmorski pas szybko stał się popularnym regionem turystycznym. Na początku lat 90. XX w. wskutek rozpadu Jugosławii dokonał się podział Dalmacji, zgodnie z granicami republik federacyjnych składających się wcześniej na Jugosławię. Zdecydowana większość regionu przypadła w udziale Chorwacji, a niewielkie skrawki Czarnogórze (Boka Kotorska) oraz Bośni i Hercegowinie (region Neum).
Rozwiń tekst