Paryż to stolica Francji; miasto położone jest w środkowej części kraju, w centralnej części Basenu Paryskiego, przy ujściu rzek Oise i Marny do Sekwany, w krainie historycznej Île-de-France. Stanowi on największą aglomerację miejską w Europie i jedną z największych na świecie. Centrum polityczne i kulturalno-naukowe kraju oraz największy ośrodek przemysłowy.
Za panowania kolejnej dynastii frankońskiej -
Karolingów - miasto podupadło, stolicę kraju przeniesiono do Akwizgranu. 861 spustoszony przez Normanów. 987 założyciel dynastii Kapetyngów - Hugo Kapet wybrał Paryż na swą rezydencję królewską. W XII w. za rządów
Filipa II Augusta miasto rozbudowało się, na obu brzegach Sekwany wzniesiono mury obronne obejmujące obszar wielokrotnie większy niż sama wyspa Cité.
Filip II August rozpoczął budowę katedry
Notre-Dame, zorganizował Hale Targowe, przystąpił do brukowania ulic. 1215 powstał
uniwersytet paryski, który szybko stał się ważnym ośrodkiem życia intelektualnego Europy. W 1370
Karol V Mądry wybudował nowe mury obronne, biegnące w znacznej części wzdłuż dzisiejszych Wielkich Bulwarów. 1420 podczas wojny stuletniej zajęty przez Anglików, 1431 król angielski koronował się w katedrze Notre-Dame na władcę Francji. 1430 Francuzi pod wodzą Joanny d'Arc próbowali bezskutecznie odzyskać miasto.
W XVI w.
Franciszek I rozpoczął budowę
Luwru. Okresem zastoju dla miasta były wojny religijne, które nasiliły się po paryskiej rzezi hugonotów w noc Św. Bartłomieja. 1590 bezskutecznie oblegany przez wojska Henryka z Nawarry, przez cały czas walk zdecydowanie opowiadał się po stronie katolików. 1648 wybuchł bunt mieszczan, w wyniku którego regentka Anna Austriaczka i kardynał J. Mazarin zmuszeni byli schronić się w Saint-Germain-en-Laye. Za panowania
Ludwika XV duży ośrodek rzemiosła i manufaktur skupionych głównie na przedmieściu Św. Antoniego. 14 VII 1789 mieszkańcy przedmieścia Św. Antoniego zdobyli Bastylię, rozpoczynając Wielką Rewolucję Francuską. 22 IX 1792 proklamowano utworzenie republiki, 21 I 1793 na
Placu Zgody (wówczas Placu Rewolucji) zgilotynowano Ludwika XVI.
W okresie rządów
Napoleona I (1799-1814) w Paryżu wybudowano kilka nowych mostów (m.in. Austerlitz, Iéna), nowe Hale Targowe, kanał l'Ourcq, port rzeczny la Villette, Łuk Triumfalny przy placu du Carrousel, kolumny Vendôme i Châtelet oraz rozpoczęto budowę
Łuku Triumfalnego przy placu de l'Étoile i kościoła Madeleine. Za czasów
drugiego cesarstwa (1851-1870) przebudowano najstarszą część miasta - Cité, okolice Hal Targowych, plac Republiki, rejon dworców St.-Lazarre, Nord i Est, powstały bulwary Saint-Michel, Sébastopol, Strasbourg, Magenta i większość ulic odchodzących od placu de l'Etoile. 1870-1871 oblegany przez wojska pruskie (wojna francusko-pruska 1870-1871). 1871 wybuchło powstanie zwane
Komuną Paryską, stłumione przez wojska rządowe. W okresie
Trzeciej Republiki Paryż rozbudowywał się nadal, na szczycie góry Montmartre wzniesiono bazylikę
Sacré-Coeur, zakładano nowe szerokie arterie komunikacyjne - Avenue de l'Opéra, bulwar Raspail i in. 1887-1889 dla uczczenia Wystawy Światowej wzniesiono
wieżę Eiffla.
1958 z inicjatywy Ch. de Gaulle'a przystąpiono do wielkich prac modernizacyjnych. Wybudowano szereg nowoczesnych dzielnic i osiedli, głównie o charakterze mieszkaniowym (Italie, Front-de-Seine, Défense), przy Porte-Maillot wzniesiono ośrodek kongresowy. Rozpoczęto budowę szybkiej kolei podziemnej (RER), oddano do użytku lotnisko Orly.
Zabytki oraz atrakcje turystyczne
Architektura romańska (XI-XIII w.): chór i dzwonnica kościoła
St.-Germain-des-Prés, apsyda St.-Martin-des-Champs, fragmenty kościoła St.-Pierre-de-Montmartre i bazyliki St.-Denis.
Architekturę gotycką (okres wczesny - 1150-1200, okres dojrzały - XIII w., okres późny - XIV-XVI w.) okresu wczesnego reprezentują: katedra
Notre-Dame, bazylika St.-Denis. Okres dojrzały: Sainte-Chapelle. Okres późny: kościoły St.-Germain-l'Auxerrois i St.-Séverin. Styl gotycki prezentują klasztory:
St.-Germain-des-Prés, St.-Martin-des-Champs, część zabudowań klasztoru Ste-Geneviève. Ponadto rezydencje prywatne: Hôtel de Sens, Hôtel de Cluny (XV w.) oraz najstarsza paryska kamieniczka przy rue Volta nr 3. Gotyckie budownictwo obronne reprezentuje podparyski zamek Vincennes.
Architektura renesansowa (XVI w.) i rokokowa (XVIII w.): część
Luwru, fontanna Niewiniątek, Hôtel Carnavalet, Hôtel Lamoignon, Pałac Luksemburski, pałac Tuileries.
Architektura barokowego klasycyzmu (XVII w.):
Luwr, kościoły Sorbony i Val-de-Grâce,
Hôtel des Invalides, Hôtel Lambert, Collège des Quatre Nations, Obserwatorium, szpital La Salpêtrière, bramy St.-Martin i St.-Denis.
Architektura rokoka (XVIII w.): pałac Elizejski, Hôtel Beauharnais, Hôtel de Salm, Hôtel de Soubise, Hôtel de Rohan.
Architektura klasycystyczna - Styl Ludwika XVI (2. połowa XVIII w.): fasada kościoła St.-Sulpice, École Militaire, Panteon, Académie de Chirurgie, kościoły: St.-Philippe-du-Roule, St.-Louis-d'Antin, kolumnada Palais Royal, Pałac Sprawiedliwości.
Architektura empire'u związana z pierwszym cesarstwem (1800-1815): świątynia sławy La Madeleine, portyk pałacu Burbońskiego, gmach Giełdy, łuki triumfalne na placach de l'Étoile i du Carrousel, kolumna Wielkiej Armii z posągiem Napoleona I na placu Vendôme.
Architektura historyzmu i eklektyzmu (XIX-początek XX w.): kościoły St.-Vincent-de-Paul i
Sacré-Coeur, Opera, gmach Sorbony, ratusz, liczne pałace i kamienice. W tym okresie powstały pierwsze budowle o nowoczesnych konstrukcjach:
wieża Eiffla, kościół St.-Jean-Évangéliste, Théâtre des Champs Élysées.
