Bazylika Świętego Piotra na Watykanie została zbudowana w latach 1506–1626, na miejscu starszej bazyliki wczesnochrześcijańskiej, fundacji cesarza Konstantyna Wielkiego. Bazylika św. Piotra jest siedzibą papieża, głowy kościoła rzymsko-katolickiego oraz jednym z najważniejszych świętych miejsc katolicyzmu. Wedle tradycji bazylika stoi na miejscu pochówku św. Piotra, uznawanego przez katolików za pierwszego papieża – jego grób znajduje się pod głównym ołtarzem.
Rozmiarowo bazylika jest drugim, co do wielkości kościołem na świecie (największym kościołem jest bazylika Matki Bożej Królowej Pokoju w Jamusukro). Długość nawy głównej wynosi ponad 211 metrów, szerokość fasady głównej wynosi ponad 114 metrów zaś wysokość wraz z kopułą to ponad 132 metrów.
Decyzję o wyburzeniu starej, grożącej zawaleniem bazyliki i wybudowaniu na jej miejscu nowej świątyni podjął na początku XVI wieku papież Juliusz II. Zadanie wybudowania nowej bazyliki powierzono architektowi Donato Bramentemu. Budowę rozpoczęto w 1506 roku. Po śmierci Bramantego budowę kontynuował Rafael Santi, następnie Baldassare Peruzzi, po nim architektem został Antonio da Sangallo. Kolejnym architektem został Michał Anioł, który powrócił to pierwszej koncepcji opracowanej przez Bramentego. Dzieło było kontynuowane przez architektów Pirro Ligorio, Vignolę, Giacomo della Portę, Domenico Fontanę, Giovanniego Fontanę i Carlo Maderno. Ten ostatni jest także autorem 45 metrowej fasady głównej bazyliki. Fasada zwieńczona jest 13 figurami. W środku znajduje się figura Jezusa Chrystusa Odkupiciela otoczona przez figury 11 apostołów i Jana Chrzciciela. Wśród posągów brakuje św. Piotra, którego figura stoi na placu przed bazyliką oraz Judasza.
W ogromnym wnętrzu bazyliki znajduje się 778 kolumn, 396 rzeźb, 44 ołtarze, 135 mozaiki oraz niezliczone obrazy i freski. Na dokładnie zwiedzenie wnętrza bazyliki potrzeba kilku godzin. Tutaj znajduje się opis jedynie najważniejszych zabytków znajdujących się w bazylice.
Wchodząc do przedsionka poprzedzającego świątynię w oczy rzucają się schody Scala Regia prowadzące do reprezentacyjnych pomieszczeń Pałacu Apostolskiego. Po prawej stronie przedsionka znajduje się pomnik cesarza Konstantyna na koniu dłuta Berniniego, po lewej zaś widoczny jest pomnik Karola Wielkiego dłuta Cornacchiniego. Z przedsionka do wnętrza bazyliki prowadzi pięcioro drzwi, z których środkowe, pochodzące z XV wieku i wykonane na polecenie papieża Eugeniusza IV ozdobione są reliefami przedstawiającymi sceny z życia i śmierci św. Piotra. Brama pochodzi jeszcze z czasów pierwszej bazyliki. Wejście po lewej stronie to tzw. Porta della Morte (Brama Śmierci) ufundowana przez papieża Jana XXIII. Wejście po prawej stronie to tzw. Porta Sancta (Święta Brama) ufundowana przez papieża Piusa XII i otwierana jedynie z okazji Roku Jubileuszowego.
Wystrój wnętrza jest harmonijnie dopasowany do renesansowej i barokowej architektury bazyliki. Nawę główną bazyliki przykrywa sklepienie kolebkowe ozdobione kasetonami. Wypełnia je XVIII-wieczna dekoracja ornamentalno-roślinna powstała za pontyfikatu Piusa VI, którego herb widnieje na sklepieniu.
Bezpośrednio po wejściu do kościoła, w pierwszej kaplicy po prawej stronie, kaplicy Świętego Krzyża, znajduje się Pietà Watykańska, rzeźba została wykonana w 1498 przez 24-letniego, nieznanego jeszcze wtedy Michała Anioła. W kolejnej kaplicy, kaplicy św. Sebastiana znajduje się nagrobek papieża Jana Pawła II, który został przeniesiony z Grot Watykańskich po ogłoszeniu papieża świętym. Kaplica ozdobiona jest barokowym ołtarzem przedstawiającym scenę męczeństwa św. Sebastiana.
Kolejna kaplica, to kaplica Najświętszego Sakramentu jest miejscem całodziennej adoracji i prowadzi z bazyliki do pałacu papieskiego. Dalej znajduje się kaplica Chrztu z chrzcielnicą pochodzącą z XVIII wieku.
Po prawej stronie nawy głównej znajduje się wykonana z brązu rzeźba św. Piotra na tronie. Rzeźba wykonana została prawdopodobnie przez Arnolfo di Cambio w XIII wieku i pierwotnie znajdowała była już w starej bazylice.
Centralnym punktem kościoła jest
konfesja św. Piotra. Znajduje się ona 7 metrów ponad grobem patrona bazyliki. Konfesję zdobi wielki, wysoki na 29 metrów wykonany z brązu
baldachim zaprojektowany i wykonany przez Berniniego na zamówienie papieża Urbana VIII. Brąz użyty do wykonania baldachimu pochodził z przetopionego wystroju antycznego
Panteonu. Nad baldachimem zawieszona jest
kopuła, która swoim rozmiarem niewiele ustępuje swojemu pierwowzorowi, czyli kopule Panteonu. Jej wnętrze podzielone zostało na ułożone promieniście pola i ozdobione mozaikami wykonanymi przez Cavaliera d’Arpino.
Za ołtarzem głównym, w apsydzie znajduje się tzw. Cathedra Petri, kompozycja rzeźbiarska eksponująca tron papieski, symbolizujący władzę papieża nad całym kościołem. Wewnątrz siedziska umieszczono drewniany tron pochodzący z przełomu XII-XIII wieku, jednak według tradycji miał to być jednak tron używany przez samego św. Piotra. Katedrę otaczają rzeźby przedstawiające Ojców Kościoła zarówno wschodniego i zachodniego: św. Ambrożego, św. Augustyna, oraz św. Atanazego i św. Jana Złotoustego. Powyżej, w owalnym oknie umieszczono witraż z gołębicą Ducha Świętego otoczonego promienistą glorią. Dzieło zostało wykonane w 1665 przez Berniniego i jego uczniów na zamówienie papieża Aleksandra VII.
Wewnątrz kościoła znajdują się nagrobki wielu papieży. Najbardziej imponujący jest nagrobek papieża Aleksandra VII wykonany przez Berniniego. Nagrobek ten Bernini wykonał mając 80 lat i jest on ostatnim dziełem wykonanym przez tego mistrza.
W pobliżu ołtarza głównego znajduje się zejście do Grot Watykańskich, w których, oprócz bogato zdobionego grobu św. Piotra, znajdują się nagrobki i kaplice wielu papieży.
