Forum Romanum

Forum Romanum

Forum Romanum to najstarszy plac w Rzymie, znajdujący się w dolinie pomiędzy wzgórzami Kapitol i Palatyn, najwcześniej zaludnionymi wzgórzami, które z biegiem czasu utworzyły współczesne miasto. W miejscu dzisiejszego Forum Romanum znajdowało się bagno, które stopniowo było osuszane przez wybudowany około roku 500 przed Chrystusem, funkcjonujący do dzisiaj kanał Cloaca Maxima. Forum, polityczne i religijne centrum starożytnego Rzymu, zostało znacząco rozbudowane w okresie Cesarstwa. Z biegiem lat budowano kolejne świątynie a nadgryzione zębem czasu budowle odnawiano. Ostatecznie, z małoznaczącego targowiska znajdującego się w bagiennej okolicy, rynek stał się wizytówką światowego mocarstwa. Zgodnie z ówczesnymi wyobrażeniami, Forum Romanum stanowiło środek świata. Choć Forum zostało zdewastowane w czasie zdobycia Rzymu przez Wizygotów w 410 roku, to jeszcze w 768 roku zebrał tu się lud rzymski i obwołał papieżem Stefana III. Do zniszczenia przyczyniło się trzęsienie ziemi w 851 roku. W okresie średniowiecza Forum Romanum uległo stopniowej degradacji. W okresie IX-X wieku Forum, jak i inne pozostałości rzymskie było kamieniołom, pozostałości antycznych kolumn można więc znaleźć w murach wielu rzymskich kościołów.
Współczesne wejście na teren Forum Romanum znajduje się od strony ulicy Via Imperiali. Po terenie wykopalisk poprowadzono trasę, która przechodzi obok wszystkich najważniejszych budowli. Bezpośrednio przy wejściu znajduje się Bazylika Emilusza (Basilica Aemilia) wzniesiona w roku 179 przed Chrystusem. Obok znajduje się Kuria, budynek, w którym zbierał się Senat. W całości zachowany budynek został wzniesiony za panowania cesarza Dioklecjana w roku 303 na fundamentach pierwszej Kurii, wzniesionej w roku 29 p.n.e., jeszcze za panowania cesarza Oktawiana Augusta. Naprzeciwko wejścia do Kurii znajduje się Czarny Kamień (Lapis Niger). Jak podaje legenda, ten czarny marmurowy blok przykrywa grób Romulusa, założyciela i pierwszego władczy Rzymu. Kolejnym zabytkiem na trasie zwiedzania jest Łuk Septymiusza Sewera wzniesiony w roku 203. Łuk triumfalny ma wysokość 21 metrów, co sprawia, że jest on jednym z najwyższych łuków triumfalnych wzniesionych w czasach antycznych. Łuk został wzniesiony z inicjatywy Senatu z okazji 10 lat panowania cesarza Septymiusza Sewera, na reliefach przedstawiono liczne militarne zwycięstwa cesarza. Po lewej stronie łuku znajduje się Rostra, mównica starożytnego Rzymu. Mównica ozdobiona była dziobami okrętów zdobytych przez rzymian w licznych bitwach morskich. Obok mównicy znajduje się Umbilicus Urbis Romae, czyli Pępek Rzymu. Ten ceglany monument wyznaczał centrum Rzymu, a według niektórych także centrum świata. Monument był także miejscem kontaktu pomiędzy światem żywych a światem zmarłych, dlatego odgrywał bardzo ważną rolę w obrzędach religijnych. Na wschodnim krańcu Forum Romanum znajdowało się Tabularium, czyli archiwum miejskie, w którym przechowywano dokumenty i najważniejsze akty prawne spisane na tabliczkach, zwojach papirusu i pergaminu. Przed Tabularium znajdują się trzy świątynie: świątynia Zgody (Aedes Concordiae) upamiętniająca zawarcie zgody pomiędzy rzymskimi patrycjuszami a plebejuszami, świątynia Wespazjana, cesarza, któremu przypisywano cechy boskie oraz świątynia Saturna. Świątynia Saturna to najstarsza budowla znajdująca się na Forum Romanum, budowa ukończona została w roku 498 przed Chrystusem. W okresie republiki i cesarstwa, w świątyni mieścił się skarbiec narodowy. Pomiędzy świątynią Saturna a Rostą znajduje się Łuk Tyberiusza, łuk triumfalny zbudowany w 16 roku, upamiętniający odzyskanie insygniów aquila przez Germanika w 15 lub 16 roku. Insygnia te zaginęły w 9 roku po klęsce dowodzonych przez Warusa legionów w Lesie Teutoburskim w bitwie przeciwko Germanom. Naprzeciwko Rosty znajduje się kolumna Fokasa, czyli pomnik wystawiony ku czci bizantyjskiego cesarza Fokasa. Odsłonięta 1 sierpnia 608 roku kolumna jest ostatnią budowlą wybudowaną Forum Romanum. Obok świątyni Saturna, naprzeciwko Bazyliki Emilusza znajduje się Bazylika Julia (Basilica Iulia). Budowę bazyliki zapoczątkował w roku 54 p.n.e. Juliusz Cezar, budowa ukończona została jednak dopiero za panowania cesarza Oktawiana Augusta. W okresie średniowiecza bazylika służyła, jako źródło darmowego budulca, co sprawiło, że do czasów dzisiejszych zachowało się tylko kilka łuków, schody oraz podium. Obok Bazyliki Julia znajduje się świątynia Kastora i Polluksa, która jest jedną z najstarszych świątyń w Rzymie. Oddana do użytku została w roku 484 p.n.e. Dedykowana była Kastorowi i Polluksowi w podzięce za zwycięstwo w bitwie nad jeziorem Regillus. Na przestrzeni lat świątynia była wielokrotnie przebudowywana i odnawiana. Do dzisiaj zachowały się tylko trzy kolumny podtrzymujące fragment fryzu. Wewnątrz świątyni przechowywano oficjalne wzorce miar i wag, zaś pomiędzy kolumnami w fasadzie frontowej znajdowały się zamykane metalowymi drzwiami komnaty, w których zgromadzony był skarbiec publiczny oraz majątki osób prywatnych. Naprzeciwko świątyni Kastora i Polluksa znajduje się świątynia Cezara, a właściwie świątynia Boskiego Juliusza (Aedes Divus Iulius). Świątynia została poświęcona, uznanemu przez rzymski Senat za boga, Juliuszowi Cezarowi. Fundatorem świątyni był cesarz Oktawian August, a jej poświęcenie odbyło się 18 sierpnia 29 r. p.n.e. Przed świątynią stał ołtarz, na którym skremowano Cezara. Budynek mocno ucierpiał na przestrzeni wieków. Do dzisiaj zachowały się tylko podium i fragmenty dekoracji. Obok świątyni Cezara znajduje się Regia, budynek, w którym urzędował Najwyższy Kapłan (Pontifex Maximus). Pomiędzy budynkiem Regii a świątynią Kastora i Polluksa znajduje się okrągła świątynia Westy (Aedes Vesta), w której palił się wieczny ogień i światło miasta. Pierwotnie świątynia miała znaczenie praktyczne, każdy mieszkaniec miasta mógł przyjść zabrać ze sobą ogień. Z upływem czasu świątynia przerodziła się w miejsce kultu. Wieczny ogień nie mógł nigdy zgasnąć, gdyż, jak wierzono, oznaczałoby to upadek cesarstwa. W pobliżu świątyni Westy znajdował się dom westalek (Atrium Vestae), kapłanek podtrzymujących wieczny ogień płonący w świątyni.
Po przeciwnej stronie Regi, obok wejścia na teren Forum Romanum od strony Via Imperiali znajduje się świątynia Antonina i Faustyny (Templum Divi Antonini et Divae Faustinae). Światynia została zbudowana w 141 roku na polecenie cesarza Antonina Piusa dla uczczenia jego zmarłej małżonki Faustyny. Po śmierci cesarza świątynia została poświęcona także i jego czci. W XI wieku świątynię przekształcono w kościół San Lorenzo in Miranda. Ten sam los spotkał, znajdującą się obok świątynię Romulusa (Divus Romulus). Nazwa świątyni nie odwołuje się do legendarnego Romulusa, ale do przedwcześnie zmarłego syna cesarza Maksencjusza. Świątynia jest zachowana w bardzo dobrym stanie, ponieważ utworzono z niej reprezentacyjny przedsionek kościoła śś. Kosmy i Damiana.
Idąc dalej w kierunku zachodnim dochodzimy do bazyliki Maksencjusza, ostatniej z wielkich bazylik wzniesionych w Rzymie. Budowę bazyliki rozpoczął cesarz Maksencjusz, ukończono ją już jednak za panowania Konstantyna Wielkiego po 313 roku. Idąc dalej Via Sacra dochodzimy do Łuku Tytusa. Łuk triumfalny został wzniesiony w roku 81 przez Domicjana dla uczczenia zwycięstwa Wespazjana i Tytusa w wojnie z Żydami i zdobycia Jerozolimy. Sceny z wojny przedstawione są na zdobiących łuk reliefach. Łuk był zwieńczony posągiem cesarza Tytusa. Tuż obok Łuku Tytusa znajduje się świątynia Wenus i Romy (Templum Urbis Romae). Jest to przypuszczalnie największa spośród wszystkich świątyń rzymskich, które przetrwały do dziś. Budowę świątyni rozpoczął cesarz Hadrian na podstawie własnych planów a jej poświęcenie odbyło się najprawdopodobniej w 135 roku, chociaż ostatnie roboty trwały przypuszczalnie jeszcze do czasów Antoninusa Piusa.
Przez Forum Romanum prowadziła Święta Droga (Via Sacra), która była główną ulicą miasta i prowadziła od wzgórza Velia przez Forum Romanum i kończyła się na Kapitolu. Drogą tą przechodziły uroczyste procesje i orszaki tryumfalne.
Już poza Forum Romanum, ale w jego bliskości znajduje się Łuk Konstantyna Wielkiego. Najmłodszy rzymski łuk triumfalny został zbudowany w latach 312–315 dla uhonorowania dziesięciolecia sprawowania władzy przez cesarza Konstantyna oraz dla uczczenia jego zwycięstwa nad Maksencjuszem.
Rozwiń tekst